Is causaliteit correlatieꜛ?

Tegenwerping (Causaliteit is correlatieꜛ):

Causaliteit is geen eigen a priori — het is niets anders dan door ons waargenomen correlatie tussen gebeurtenissen. „A veroorzaakt B” wil niets anders zeggen dan dat B normaliter volgt op A.

Antwoord:

Correlatie is reduceerbaar tot informatiearmoede, maar causaliteit niet tot correlatie — hier is een nieuw a priori. Telkens als het nieuws van acht uur op de radio begint hoor ik vijf minuten later de trein langskomen: perfecte correlatie, maar dat langskomen wordt niet veroorzaakt door het aflopen van mijn wekker. Maar, zal men zeggen, als dat nieuws op een ander tijdstip gebracht zou worden zou die trein niet op een navenant ander tijdstip langskomen, dus die correlatie is slechts schijnbaar. Maar toen de zomertijd inging werd dat nieuws op een ander tijdstip gebracht, namelijk een uur eerder, en kwam die trein ook op het navenant andere tijdstip voorbij.

Ook andersom blijkt het verschil: „De eerste maanlanding veroorzaakte grote opwinding” — zou het causale verband hier betekenen dat eerste maanlandingen altijd gevolgd werden door grote opwinding? Het weer van 10 november 1989 werd niet veroorzaakt door de val van de muur, maar volgde daar evenzeer op.

Als causaliteit correlatie zou zijn, dan zou beïnvloeding in twee richtingen gelden: het latere veroorzaakt het eerdere evengoed als andersom. Correlatie kent namelijk geen tijdspijlꜛ.

Als causaliteit correlatie zou zijn, dan zouden mijn denken en herinneren volslagen onbetrouwbaar zijn. Mijn herinnering aan gebeurtenis G wordt veroorzaakt door gebeurtenis G, en is niet slechts iets dat pleegt te volgen op gebeurtenissen als G. Als ik mij laat overtuigen door een redenering, moet die overtuiging veroorzaakt zijn door die redenering, en niet enkel het soort overtuiging zijn dat normaliter volgt op dergelijke redeneringen.

Hetzelfde geldt motorisch: als ik mijn arm wil bewegen, is het die wil die mijn armbeweging veroorzaakt. Loutere correlatie zoals tussen mijn wekker en de trein volstaan niet om mij verantwoordelijk te maken voor die beweging.

Correlatie voor causaliteit aanzien is een veelgemaakte denkfout, die bekend staat als het post hoc ergo propter hocꜛ.