Zede­gevoelꜛ

Ons zede­besefꜛ wordt op zeer feilbare wijze ondersteund door een zedegevoel, opgewekt door bekendheid in combinatie met affectie — en dat laatste hangt weer af van onze personificatie. Psychologisch is men geneigd dat lieve hondje te verzorgen, ook als dat betekent dat elders mensen van honger omkomen. Een zuigeling appeleert aan psychologische reflexen waaraan een embryo — enkel al door zijn uiterlijk (een klompje cellen) — niet aan kan appeleren. Reflexmatig zullen wij bekenden, geliefden en er snoezig uitzienden voortrekken.

Omgekeerd zullen we, als de betrokkenen die personificatie niet opwekken, hen intuïtief als goederen beschouwen, en in plaats van ethisch economisch redeneren. Voor voorbeelden zie hier.

Het belang van personificatie werd door president George W．­Bushꜛ kernachtig verwoord toen hem de excessen in Guantanamo Bay onder de neus werden gewreven: „No pictures, no story”. En pas toen foto's begonnen te circuleren van de (al lang bekende) misstanden in Abu Ghraib ontstond er morele verontwaardiging. Ook was het verschil duidelijk zichtbaar toen in 2008 min of meer tegelijkertijd een grote overstroming in Birma en een aardbeving in China plaatsvonden: van de laatste werden onmiddellijk beelden verspreid, en van de eerste niet. China ontving vele malen meer hulp van gevers dan Birma.

Dit alles zijn gevallen waarin mensen reageren op hun morele gevoel, en niet in eerste instantie op hun morele besef.

Het niet als mens beschouwen van een embryo is ook een duidelijk voorbeeld. Redelijke argumenten zijn er niet (het is menselijk leven, een menselijk wezen, komt voort uit een mens en wordt volwassen mens).

Het is te weinig geactualiseerd
Dat is een zuigeling ook. Wordt een jongen pas bij de eerste zaadlozing mens, een meisje bij de eerste eisprong? Onrijpheid hebben we nooit als reden gezien kinderen hun mens-zijn te ontzeggen; integendeel: als hulpeloze mens geven zij ons een speciale beschermplicht. Verkrachting is erg; kinderverkrachting erger. Moord is erg, kindermoord erger.
Het kan niet denken
Dat kan de zwaar achterlijke mens ook niet. Zijn geestelijk gehandicapten minder mens? Het embryo zal later waarschijnlijk alsnog kunnen denken, wat voor veel zwaar geestelijk gehandicapten niet geldt.
Het kan niet handelen
De lamme kan dat ook niet. Dezelfde argumenten als voor het denken gelden hier, want het embryo is bezig zich te ontwikkelen tot een handelende mens. Het is een soort ontwaken — is de slapende geen mens?
Het is afhankelijk van de moeder
Niet helemaal, transplantatie is mogelijk (ook naar de buikholte van een man). Maar zijn niet alle kinderen afhankelijk van anderen? Is die afhankelijkheid niet juist een kenmerk van voluit mens-zijn? Het ongeboren kind maakt deel uit van de innigst mogelijke gemeenschap. Niet voor niets wordt de seksuele eenheid soms gezien als een onvolmaakt terugkeren van de man in de vrouw.

Het algemene punt is dat er geen argumenten zijn waarom actualisatie, denken, en zo voort nodig zouden moeten zijn voor het mens-zijn. Dit zijn argumenten achteraf, nadat men al zijn ethisch gevoel heeft laten spreken, en tot economisch denken is overgegaan.

Er is een psychologisch experiment, de Chinese doosꜛ geheten. Een Chinese doos is een denkbeeldig apparaatje met een knop en een sleuf; telkens als er op de knop gedrukt wordt komt er een biljet van € 500 uit de sleuf — en sterft er iemand ergens in China. Mensen moesten zich inbeelden dat ze zo'n Chinese doos bezaten, en het bleek dat uiteindelijk nagenoeg iedereen er na aanvankelijke aarzeling zonder meer veelvuldig gebruik van zou maken. Enkel doordat die Chinees onbekend is en blijft, er „toch al zoveel Chinezen zijn”, en niemand de moord op de doosbezitter kan herleiden.

((Te doen.))

We zijn geneigd als de situatie te omvattend wordt over te stappen op economisch denken: het kleinere aantal opofferen om he grotere te redden, de gezonde zus te slachten om de vier gewonden met haar organen te kunnen behouden. Boaz Keysarꜛ vond zelfs dat de toegevoegde complexiteit van het denken in een tweede taal al tot meer economisch, en minder zedelijk, denken leidde (Albert Costaꜛ et al．Your Morals Depend on Languageꜛ.)