Manipulatie

Iedere ouder weet hoe zeer een vast ritueel een gevoel van veiligheid kan verschaffen aan kleine kinderen. Slapen is onmogelijk als niet de vaste knuffel er ligt, mama het slaapliedje heeft gezongen en papa het kind nog even in de buik geprikt heeft‥

Sommige reclames proberen ons een ritueel aan te leren: „Woensdag gehaktdag”, „Elf uur — Blookertijd”.

Iedereen zo ver krijgen dat we een uur eerder opstaan en aan het werk gaan is nagenoeg onmogelijk; het doen vooruitzetten van de klok (met hetzelfde effect) kinderlijk eenvoudig.

Veel religies kennen uitgebreide vaste rituelen, die de aanhangers een gevoel van bekendheid, veiligheid en zekerheid geven.

Allerlei mensen verdienen aan het geven van astrologisch of vergelijkbaar houvast aan onzekere mensen.

Attributiefouten maken dat een specialist op één onderwerp ook serieus wordt genomen als zij over geheel andere onderwerpen spreekt — een nobelprijswinnaar wordt meestal eerbiedig aangehoord, over welk onderwerp dan ook.

Ook het placebo-effectꜛ kan aan ons ordegevoel appelleren: een uitgebreid en impressief magisch of pseudowetenschappelijk ritueel moet wel effect hebben. Een oerbijgeloof als „bitter in de mond maakt het hart gezond” werkt, doordat het omgekeerde (sommige nuttige voedingsmiddelen en medicijnen smaken onaangenaam) ons geleerd is. Wie op één gebied (met goocheltrucs) macht etaleert moet het ook wel op een ander gebied hebben, en zal dus mijn problemen kunnen oplossen of mij juist kunnen schaden.