Logica

Er zijn drie hoofdvormen van logisch redeneren, die we illustreren aan de hand van het volgende drietal beweringen.

  1. Alle dode lichamen vergaan.
  2. Het lichaam van Jezus bij de kruisafname is een dood lichaam.
  3. Het lichaam van Jezus bij de kruisafname vergaat.
Deductie: 1&2→3
Dit is de enige logische redeneervorm die zekerheid biedt: als 1 en 2 waar zijn, dan is noodzakelijk ook 3 waar. Het probleem zit hem in dat als, vooral wat de algemene premisse betreft: hoe kunnen wij ooit onomstotelijk vaststellen dat iets in de door ons ervaren wereld altijd het geval is? Enkel door alle gevallen — en dus ook het door de specifieke premisse beschouwde geval — te beschouwen. Als we hebben vastgesteld dat alle dode lichamen, inclusief dat van Jezus, vergaan, dan kunnen we met zekerheid afleiden dat Jezus' lichaam vergaat.
Veelal is de algemene premisse ontstaan door inductie, en is de deductieve conclusie niet sterker dan die inductie.
Deductie leent zich tot rechtvaardiging.
Inductie: 2&3→1
Dit is de wijze waarop we kennis op doen. In het algemeen zijn meer paren 2-3 nodig voordat we tot 1 kunnen besluiten, en zelfs dan blijft de redenering hachelijk. Inductie wordt betrouwbaarder naarmate de onderliggende stappen meer mechanisch lijken (zie inductiekracht).
  • We begrijpen het mechanisme — dan is inductie op het mechanisme nodig.
  • Er is veel gelijkheid tussen de gevallen (bijvoorbeeld: alle lichamen vergaan op dezelfde wijze, met dezelfde snelheid, ‥).
  • Het gaat om herhaling met dezelfde actoren (bijvoorbeeld: het vergane lichaam herleefde, herstierf, en herverging.)
Inductie leent zich tot ontdekking.
Abductie: 3&1→2
Dit is de wijze waarop we de wereld begrijpen. We horen een bekende stem, en concluderen dat onze geliefde er is, want altijd als die spreekt klinkt het zo. We hebben een rommelende maag en gaan eten, omdat we weten dat honger een rommelende maag veroorzaakt. Een andere naam is diagnose: aan de hand van symptomen een oorzaak postuleren.
Abductie leent zich tot verklaring.

Inductie en abductie zijn vormen van weerlegbare logica: nieuwe informatie kan maken dat het onredelijk wordt een eerder redelijk bereikte conclusie te handhaven.

Formele logica is de min of meer wiskundige activiteit die overblijft als alle problemen met betrekking tot betekenis zijn opgelost. De verschillende vormen van formele logica maken gebruik van een symbolentaal, die in deelpagina's hieronder wordt geïntroduceerd in zoverre ze elders in dit werk gebruikt wordt.

Zie ook drogredenen.

((Te doen.))

Het adoptie­probleem betreft de onmogelijkheid de meest basale regels te leren. Inductie kent het inductieprobleem, en ook modus ponens en universele instantiëring zijn niet leerbaar, want leren vergt omvat het toepassen van beide regels: altijd, als aan die en die voorwaarden voldaan is, dient dat te gebeuren.