Irreducibiliteit

Als duidelijk is dat een begrip irreducibel is tot een verzameling andere begrippen, is het zinloos te zoeken naar een verklaring in termen van zulke andere begrippen.

Het ten onrechte als reduceerbaar zien van irreducibele zaken is de bron van veel wijsgerige en levensbeschouwelijke fouten uit de jongste geschiedenis. Wellicht als overreactie op de overmaat aan onafhankelijk gedachte begrippen uit minder kritische tijden is een neiging ontstaan reducibiliteit te veronderstellen, of zelfs aan te nemen dat „de wetenschap” de reductie al bewezen zou hebben, ook van zaken die klaarblijkelijk irreducibel zijn. Om die reden worden hier enige voorbeelden van niet-reduceerbare paren gegeven.

Irreducibiliteit is niet hetzelfde als posterioriteit, maar de begrippen zijn wel verwant. Zo kunnen semantiek en syntaxis beide zonder de ander bestaan, maar de eerste kan de tweede voortbrengen, en andersom niet. Een prieur begrip is nooit reducibel tot het corresponderende posterieure begrip.

Is het verschil tussen een verschil in graad en een verschil in aard een verschil in graad of een verschil in aard? (Hier speelt een soort extern epifenomeen.)

((Te doen: Zin en zinloosheid kunnen beide zonder de ander bestaan; zin kan niet ontstaan uit zinloosheid; kan zinloosheid wel uit zin ontstaan? Iets dat zijn doel gemist (een natgeworden lucifer) of bereikt (een afgebrande lucifer) heeft lijkt verder zinloos, maar is dat ook zo in een wereld waarin initieel alles zin heeft?))