Ordegevoelꜛ

De mens zoekt verklaringꜛ en samenhangꜛ; waar die niet gevonden wordt doet een surrogaat dienst. Surrogaten voor causaliteitꜛ zijn magieꜛ, bijgeloofꜛ en wichelarijꜛ; een surrogaat voor teleologieꜛ is heksengeloofꜛ: deze ellende moet iemands doel zijn geweest. ((Toevoegen: correlatie en causaliteit.))

Ordegevoel is een belangrijke bron van bijgeloof: een orde-eiland suggereert een zekere correlatie, en vervolgens houdt men vast aan die correlatie. Wie zijn bruine schoenen droeg bij een succesrijk examen zal de neiging hebben bij het volgende examen weer die bruine schoenen aan te doen.

Dit proces wordt nog versterkt doordat wij psychologisch snakken naar dergelijke principes. Als de astrologieꜛ ons vertelt over de invloed van „de sterren” of bioritmenꜛ, van het effect van het raadplegen van de I Chingꜛ of de vlucht van vogels, zijn wij naar al te bereid ons zonder controle op dergelijke leiding te verlaten. Zelfs willekeurige, door ons zelf uitgevonden systemen geven ons een gevoel van veiligheid: niet zozeer vertrouwen bij het volgen ervan als wel een onbestemde vrees als wij er welbewust tegenin gaan.

Uiteindelijk kan een te sterk ordegevoel leiden tot dwanghandelingenꜛ — rituele handelingen waartoe men de neiging niet meer kan onderdrukken.

Andere voorbeelden van falen van ons ordegevoel zijn sympatische magie (jouw haren in mijn Voodoo-poppetjeꜛ maken dat mijn vloek jou zal treffen) en de signatuurleer (dit plantje heeft gevlekte bladen die lijken op aangetaste longen, dus het zal wel werkzaam zijn tegen longziekten).

((Toevoegen: eigen orakeltje, om het gevoel te laten beleven.))

Ongerechtvaardigde abductie bij een inductie leidt tot wanen („die personen onder de lantaarnpaal zijn vast mensen van de geheime dienst” — levert extra comprimering op, en is soms correct als hypothese, op voorwaarde dat bij nieuwe info de juiste paradigmawisseling plaatsvindt). ((Deze alinea komt bij inductie vandaan.))

((Toevoegen: geloof in causaliteit. Ons „post hoc ergo propter hoc” toont dit geloof, zoals ook de taalkunde dit doet met bijvoorbeeld de dubbele betekenis van het Engelse „since”ꜛ en „while”ꜛ, het Nederlandse „als ‥ dan ‥”, Het Franse „puis/depuis/puisque” of het Latijnse „cum”, zowel met de indicativus als met de coniunctivus. Op verlies volgt verdriet.

Toevoegen: de stippengenerator — in dat veld met willekeurige stippen zien wij altijd orde, zoals bergketens. Dit verschijnsel heet apofenieꜛ.

Tegenwerping (Apofenieꜛ):

Wij menen Gods hand in allerlei gebeurtenissen te zien, maar in werkelijkheid is dit slechts willekeur waaraan wij zelf betekenis toekennen.

Antwoord:

((Te doen. Dit is inderdaad een veel voorkomend verschijnsel, en de bron van allerlei bijgeloof. Ook de Christen moet er voor waken apofenisch Gods hand te „ontdekken” in de gebeurtenissen van het leven.))

Verwijzing naar anomalie.))