De rechtsbasisꜛ van de overheid

Hoeveel en welke macht hebben wij overgedragen? De macht onze soevereiniteit te verkwanselen in Europa? Zie de regels voor een grondwetswijziging; dit is veel radicaler en gaat met een gewone kamermeerderheid. De macht ons te laten doden in het belang van anderen? Abortus is legaal, kakathanasie wordt niet bestreden‥

Waarom laten wij allerlei producten verbieden door de Europese overheid onder het mom van regulatie? Als ik kaas van rauwe melk wil eten is dat toch mijn zaak? Zo'n kaas zou een waarschuwingslabel kunnen dragen, en mogelijk zou ik moeten tekenen dat ik mijn ziektekostenverzekering niet zal aanspreken als ik daardoor ziek word, maar rokers doen dat ook niet‥

Welke filosofische basis bestaat er nog voor het recht van de overheid? Sokrates' regel dat iemand door in een polis te blijven de wetten daarvan aanvaardt wordt meer en meer twijfelachtig naarmate het alternatief kleiner wordt. Buiten het machtsgebied van enige natie gaan wonen kan niet meer, en het aantal naties waartussen men kan kiezen wordt steeds kleiner. Sommige regels zijn daarmee niet meer te ontvluchten, en het niet ontvluchten is dus geen argument meer. Naarmate het aantal rechtssystemen op aarde kleiner wordt, verandert recht steeds meer in macht: de staat kan ons dwingen ons aan de wet te houden, en dat is de basis van de wet.

Rechtstekortꜛ is meetbaar: dat tekort is gelijk aan de prijs die men moet betalen om onder het rechtsstelsel uit te komen. Die prijs is niet enkel monetair: een verhuizing van Noord-Brabant naar Vlaanderen kost minder dan één naar Kazachstan, ook al zouden de verhuiskosten vergoed worden. In het laatste geval geeft men zijn sociale contacten, zijn taal, zijn cultuur, zijn klimaat op — een prijs die velen niet kunnen betalen. En dan nog: welk rechtsstelsel krijgt men voor die stap terug? Als de wereld uit twee landen zou bestaan kan iemand die zich in beide stelsels niet kan vinden zich niet onttrekken.

Een filosofische basis kan ook nu nog gecreëerd worden door groepen het recht te geven zich af te scheiden. Als een provincie van Nederland het recht heeft een onafhankelijke staat te worden (zonder dat dat practisch het bankroet van die provincie betekent) volgt daaruit dat die provincie als zij dat niet doet zich vrijwillig onder de Nederlandse overheid schaart. Naarmate de eenheden kleiner worden (tot de individuele mens toe) wordt het moeilijker hiervoor een werkbaar systeem te vinden. Op zijn minst moet zo'n mens niet gedwongen worden het grondgebied te verlaten, want de wereld is al opgedeeld. Mogelijk zou eventuele grond in eigendom mede onafhankelijk kunnen worden.

Naarmate de automatisering voortschrijdt is er minder reden staten te koppelen aan grondgebied. Sommige diensten zijn aan de grond gerelateerd (het wegennet, energievoorziening), en door ergens te wonen zal ik mij noodzakelijk aan die dienstverleners onderwerpen, maar meer en meer diensten zijn locatieonafhankelijk.