Ordeꜛ

Orde kan op (minstens) twee wijzen ontstaan in een transcendente wereld. Ten eerste is er de intentie van de transcendente geest: als die orde wil is er orde.

Een andere mogelijke bron van orde is participatie. Als de transcendente geest zich immanent manifesteert, en die geest zelf ordelijk is, is het te verwachten dat die immanente manifestatie ook ordelijk zal zijn. Als ik een ordelijk type ben zullen mijn dromen wellicht ook ordelijk zijn — niet in eerste instantie als gevolg van mijn intentie, maar doordat die droom in zekere zin een deel van mij is.

Het verschil kan enigszins getoond worden in de analogie met, zeg, een timmerman. Een timmerman kan ordelijke meubelen leveren als gevolg van zijn intentie (en vakmanschap). Los daarvan kan zijn werkplaats netjes opgeruimd zijn, als gevolg van zijn karakter. De droom zelf komt overeen met de werkplaats, en de gedroomde zaken met de meubelen. De analogie is niet volledig, want ook het geordend zijn van de werkplaats is een gevolg van intentie. Wellicht nauwkeuriger is het, meubelen en werkplaats als een gevolg van intentie te zien, en het creatieve proces in het hoofd van de timmerman als gevolg van diens karakter. Als de man ordelijk denkt is dat proces — de droom als geheel — ook ordelijk.

In dat laatste geval toont de orde in de wereld ons iets omtrent niet slechts de intentie, maar ook de aard van de transcendente geest.

Opties:

Islam

Een God van souvereine willekeur.

Christendom

Een God van orde.

Het bestaan van orde roept de vraag op naar de mogelijkheid van vrijheid. Één manifestatie van die vraag is deze: als de wereld aan regels gebonden is, kan God dan wel gebeden verhoren?