De stijlfiguur der overdrijving

Overdrijving of hyperbool is iets beschrijven als groter of meer dan het in werkelijkheid is. Een schoolvoorbeeld is Handelingen 17:21 — zou er werkelijk niemand zijn die ook maar een moment iets anders deed dan dat?

Er zijn verschillende vormen van overdrijving.

Versterking.

Absolutering van iets dat slechts in het algemeen zo is. Dit is een vorm van synecdoche, en wel het omgekeerde van pars pro toto.

Zefanja 2:15z
Ieder die haar voorbijgaat, zal fluiten, met de hand schudden.
Mattheüs 10:22
En gij zult door allen gehaat worden om mijns naams wil; maar wie volhardt tot het einde, die zal behouden worden.
Johannes 3:32z
en zijn getuigenis neemt niemand aan.
(Dit wordt meteen weerlegd door het gestelde in Johannes 3:33.)
Efeziërs 5:29
want niemand haat ooit zijn eigen vlees, maar hij voedt het en koestert het zoals Christus de gemeente,
Zie ook
Spreuken 11:17.

(Zie ook plaatsen als Johannes 4:53, waar „gehele huis” toch waarschijnlijk niet de zuigelingen zal omvatten.)

Ook het „zeg niemand iets” betekent vaak „hang het niet aan de grote klok”

Marcus 1:44a
en Hij zeide tot hem: Zie toe, dat gij niemand iets zegt,
Lukas 5:14a
En Hij gebood hem het aan niemand te zeggen,
Marcus 16:8z
En zij zeiden niemand iets, want zij waren bevreesd.

Heel letterlijk genomen zou dit laatste vers betekenen dat de vrouwen sindsdien stommetje speelden. Het betekent waarschijnlijk enkel dat ze niet te koop liepen met het feit dat ze bij het graf waren geweest, omdat er al een beschuldiging van grafroof jegens de Christenen liep. Vandaar ook dat in Handelingen, of in de brieven nooit aan de vrouwen gerefereerd wordt. (Als Lukas Handelingen schrijft is er geen probleem meer — hij heeft het verhaal in zijn evangelie al gedaan —, maar als de daar beschreven gebeurtenissen plaatsvinden wordt hun compromitterende gedrag nog geheim gehouden.)

Het „niet hebben” in Mattheüs 13:12, Marcus 4:25, Lukas 8:18 is hiermee verwant.

Nog te doen.

2 Koningen 21:16
Waarschijnlijk hyperbool.
Nehemia 8:2-4
Ook zuigelingen?
Nehemia 9:23
Ontelbaar volk
Jesaja 48:19
Ontelbaar volk
Jeremia 15:8
Jeremia 29:18
Jeremia 32:23
Jeremia 32:30
Jeremia 44:27-28
Jeremia 44:14
Jeremia 44:24
Gehele volk = geheel Judea = volwassen mannen. Ook Jeremia 44:26, enz.
Jeremia 46:23
Jeremia 49:17
Jeremia 49:36z
Jeremia 50:13
Jeremia 51:48
Alle slakken, madeliefjes, ‥?
Klaagliederen 4:12
Nebukadrezar zelf geloofde het wèl, en velen zullen nooit van de stad gehoord hebben.