?, gentiaan-orde

Oleaceae, olijffamilie

Fraxinus, es

De bladstelen hebben een groef. Water dat daarin blijft staan wordt met zuighaartjes opgenomen.
Naamgeving
Latijn. Mogelijk < Grieks „phrassò”, ‚omheinen’? Nederlandse naam verwant met Oud-Latijn „osinus” > Latijn „ornus”, ‚pluim-es’, ‚manna-es’. Engels: ash.
Fraxinus ornus, manna-es
Naamgeving
De Nederlandse naam naar het gebruik. Ook „pluimes” geheten.
Gebruik
Hieruit wordt, vooral op Sicilië, het zoete „manna” gewonnen, door de stam in juli of augustus tot op het hout in te snijden, en het zo verkregen sap uit te laten kristalliseren.
Fraxinus excelsior, es
Gebruik
Het sterke, taaie hout werd al door de oude Grieken gebruikt voor lansen (Homeros).

Gentianaceae, gentiaanfamilie

Alle soorten zijn rijk aan bitterstoffen. Ze werden vaak in combinatie toegepast.

Menyanthes, waterdrieblad

De bloemen vertonen dimorfie. De planten in de tuin hebben lange meeldraden en korte stampers; elders komt het omgekeerde voor. De vruchtbaarheid is het grootst bij meeldraden en stampers van gelijke lengte, d.w.z. noodzakelijk van verschillende planten.
Naamgeving
Misschien van „minuanthès”, ‚kortbloeiend’? Engels: buckbean.
Menyanthes trifoliata, waterdrieblad
Beschermd in Nederland. De gehele plant bevat bitterstoffen (menyanthinen). Verder looistoffen, saponinen, vitamine A en vluchtige etherische olie. De haren op de bloemkroon beschermen tegen regen en tegen diefstal.
Naamgeving
Naar de bladen, die op grote klaverbladen lijken. Heet ook bitterklaver (vanwege de bitterstoffen) en beverklaver. Engels: marsh trefoil.
Gebruik

Gentiana, gentiaan

Beschermd in Nederland, en de meeste soorten in een groot deel van Europa.
Naamgeving
De betekenis van de Latijnse naam „gentiana” weet ik niet. „Van het geslacht”? Dioscurides noemt de plant „gentiaca”. Engels: gentian.
Gentiana lutea, gele gentiaan
Deze plant levert de bitterwortel (of apenhout), die meterslang en wel tien kilogram zwaar kan worden, en bitterstoffen (waaronder gentiopricine, gentiogenine en gentiamarine) bevat. Daarnaast vluchtige olie, looistoffen, slijm, pectine en suiker.
Gebruik
Behalve als eetlustopwekker ook gebruikt als tonicum. In het verleden ook tegen nagelbijten bij kinderen. Verder als bitterstof in de likeuren ‚Suze’ en ‚Enzian’.
Geschiedenis
De plant was zo populair als geneeskruid, dat zij op veel plaatsen verdwenen is.

Centaurium, duizendguldenkruid

Naamgeving
Vergilius al gebruikt „centaureus” als naam voor deze plant. Ook „centaureum” en „centaurium” worden gevonden < Grieks „kentaurion”, ‚santorie’, letterlijk ‚centaur-’ < „kentauros”, ‚centaur’. Zie ook centaurea. De Nederlandse naam is afgeleid van een verklaring volgens welke het ‚honderd goudstukken’ zou betekenen. Een Vlaamse naam is „santorie”.
Centaurium erythraea, duizendguldenkruid
Vooral de stengel bevat bitterstoffen (waaronder erytaurine). Verder wat organische zuren en minerale zouten.
Gebruik
Voor de ontdekking van de kinaboom was dit het bekendste koortswerende middel.

Loganiaceae, braaknootfamilie

Apocynaceae, maagdepalmfamilie

Vinca, maagdepalm

Naamgeving
Van het Latijn „vincire”, ‚binden’, naar het gebruik. Engels: periwinkle.
Gebruik
De stengels werden gebruikt als bindtouw.
Vinca minor, kleine maagdepalm
Naamgeving
Engels: lesser periwinkle.

Asclepiadaceae, zijdeplantfamilie