Efeze

Efeze, gesticht door Ionische kolonisten op de westkust van Asia Minor waar de rivier de Kaister uitmondt en gelegen vlakbij een Artemis­heiligdom, was in de Romeinse tijd uitgegroeid tot een wereldstad, het administratieve centrum voor de provincie Asia en de residentie van de proconsul. Tijdens zijn derde zendingsreis was Efeze voor Paulus bijna drie jaar lang het centrum van zijn activiteiten, en hij heeft daar waarschijnlijk ook in de gevangenis gezeten (1 Korinthiërs 15:32, Handelingen 19). Hier ontwikkelde zich een der belangrijkste Christelijke gemeenten van Asia Minor. Volgens de vroege kerktraditie stierf de apostel Johannes in Efeze.

De Artemis­tempel, één van de zeven wereld­wonderen, was het centrum van een mysterie­godsdienst waar mensen ingewijd werden doordat men hen in een soort graf legde dat vervolgens met een rooster werd afgesloten. Een priesteres doodde dan vervolgens een stier boven dit graf, waarbij de novice zich waste in het op hem neergutsende bloed. Mogelijk slaat hierop de duistere passage in 1 Timotheüs.

1 Timotheüs 2:12
Gezag hebben: het Giekse woord, αυθεντεω (αυθεντειν), komt nergens anders in de Bijbel voor, en is onduidelijk. Het verwante zelfstandig naamwoord, αυθεντης, dat overigens niet in de Bijbel voorkomt, betekent ‚die het met eigen hand doet’, moordenaar, zelfmoordenaar. Dat zou dus goed kunnen slaan op vrouwen die halfbekeerd zijn van de Efezische Artemismysterie­cultus en nu anderen meetrekken in die diepten.
Over de man: dit slaat alleen op dat αυθεντεω. Grammaticaal kan het niet terugslaan op het ‚onderricht geven’, dus het verbod tot onderricht geven zou hier absoluut zijn. Wij weten echter dat vrouwen wel onderricht mogen (en moeten) geven — Titus 2:3.
1 Timotheüs 2:15
Kinderen ter wereld brengende: het Grieks zegt δια της τεκνογονιας, door het kindverwekken. Nu is kind­verwekken geen handelende persoon, dus moet δια hier de betekenis van ‚doorheen’ hebben: zelfs door het kinderenverwekken heen. Blijkbaar reageert Paulus hier op een leer dat vrouwen maagd moesten blijven, of in ieder geval geen moeder mochten worden, wilden ze gered worden. (Wellicht is dit de dwaalleer die ook in 1 Timotheüs 4:3 genoemd wordt.) Ook dit zou goed overeenkomen met een cultus van Artemis, de eeuwige maagd (hoewel de Efezische Artemis, met haar vele borsten, meer van een vruchtbaarheids­godin had dan de Griekse, die veeleer een jacht­godin is).
Een geheel andere mogelijke vertaling is overigens als terugverwijzing naar Genesis 3:15: „ook de vrouw echter wordt gered door de geboorte van het Kind”, waarbij dat Kind dan die handelende persoon is.
Indien zij blijft: In het Grieks staat: indien zij blijven — mogelijk die kinderen dus.