De verschillende opties
Zij die menen dat de schat onvindbaar is, of zelfs in het geheel niet bestaat, hebben een probleem: die schat is de waarheid, en ook zij beweren dat wat zij zeggen de waarheid is — en maken dus stiekem gebruik van die schat. In de Middeleeuwen maakte Al-Ghazaliꜛ ongeveer die fout. Hij was Moslim, en onder de Moslims was er een groep, de Mutazilietenꜛ, die claimde dat de mens soms de waarheid kon vinden door goed na te denken. Hun tegenstanders, de Asj'arietenꜛ, ontkenden dat, en Al-Ghazali gaf een mooi bewijs dat aantoonde dat mensen niet door redeneren tot de waarheid konden komen. Dat bewijs betekende het einde van de Mutazilla — maar ten onrechte! Want er zijn twee mogelijkheden: ofwel dat bewijs klopt niet, ofwel het klopt wel. Als het niet klopt waren de Mutazilla niet verslagen, en als het wel klopt is dat bewijs zelf een duidelijk voorbeeld van hoe de mens door redeneren een waarheid kan vinden! ((Cf. leugenaarsparadox.)) (Overigens verschilden de beide groepen ook op ander gebied van elkaar.)
Als ik inderdaad niet redelijk kan denken, kan ik er hier ook niet redelijk over schrijven. Ik zal dat hier echter toch doen, in de veronderstelling dat er anderen bestaan met meer vertrouwen in hun rede.
- Betrouwbaar denken onmogelijk
- Een onvermogen tot redelijk oordelen kan verschillende oorzaken hebben.
- Rationeel nihilisme
- Er bestaat geen betekenis, of geen waarheid.
- Skepsis
- Er bestaat misschien wel een waarheid, maar wij hebben geen mogelijkheid die te kennen.
- Relativisme
- Waarheid is niet constant of absoluut.
- Betrouwbaar denken mogelijk
- De andere mogelijkheid, dat er wel betrouwbaar denken mogelijk is, is het absolutisme.
Slechts binnen het absolutisme kunnen we hopen een antwoord te vinden voor Kapitein Diallel.
((Behandelen: misologieꜛ, de minachting voor redeneringen — meestal ontstaan door teleurstelling als een tegenredenering twijfel brengt waar eerst zekerheid verkregen meende te zijn. In de Phaedoꜛ legt Socratesꜛ uit dat men het eigen tekortschieten, het niet gezien hebben van de redeneerfoutenꜛ, niet op het redeneren zelf moet projecteren.
Absoluut nihilisme moet nog vóór het denken behandeld worden. Er is iets, namelijk gedachten, en van daar wordt het ik ontdekt.))