Grieks „kalux”, ‚bloemkelk’, en „stegein”, ‚bedekken’, daar de schutbladen, in tegenstelling tot bij de gewone winde, de kelk bedekken.
De Nederlandse naam verwijst naar hetzelfde feit.
Latijn < „solari”, ‚troosten’, ‚verzachten’, verlichten’ (vanwaar ons ‚soelaas’). Vanwege de pijnstillende werking van de zwarte nachtschade.
De Nederlandse naam is afgeleid van „nachtschaduw”, een verwijzing naar de demon die belichaamd zou zijn in de zwarte nachtschade
Engels: nightshade.
Deze plant heeft niets met peper te maken, behalve een overeenkomst in scherpte. Voor het ‚Spaanse’ zie de geschiedenis.
Geschiedenis
De Spanjaarden hebben deze plant als eersten uit Amerika naar Europa gebracht. De Nederlanders hebben de Spaanse peper ingevoerd in Indonesie, waar het sindsdien als sambal een onlosmakelijk bestanddeel van de lokale keuken vormt.
Bevat het uiterst giftige nicotine, dat ook gemakkelijk door de huid opgenomen wordt. Nu verboden als insecticide. Niet te verwarren met nicotinezuur, dat een belangrijke vitamine is.
Siertabak geurt alleen ʼs nachts sterk, en lokt zo nachtvlinders.
Naamgeving
Naar de heer van Nicot (zie hieronder).
Engels: tobacco.
Jean Villemain (1530-1600), heer van Nicot en Frans gezant aan het Portugese hof, heeft, waarschijnlijk in 1560, de daarom naar hem genoemde „Herba Nicotiniana” in Frankrijk ingevoerd.
Ik denk dat de naam verband houdt met Grieks „phusè”, ‚blaasbalg’, „phusallis”, ‚blaas’, „phusalos”, ‚zich opblazende pad’, maar ik heb geen informatie kunnen vinden.
Zowel HHT als HO geven het accent op de ‚y’, maar BW en NOM op de ‚a’. De ‚a’ is op zich kort, maar als „phusallis” de onderliggende vorm is zou de lettergreep door de dubbele ‚l’ toch lang worden. De precieze etymologie is dus bepalend hier.
Engels: winter-cherry.
HHT, BH en BW hebben geen, HO en NOM wel een verbindingsstreepje in ‚bella-donna’. Zie de geschiedenis.
Geschiedenis
Vrouwen in Italië plachten wolfskerssap in haar ogen te druppelen. Dit verlamde de irisspieren, waardoor de pupil wijd open ging staan, en de ogen zeer donker werden. Dit werd als schoon gezien, vandaar „bella donna”, ‚mooie vrouw’.
Gebruik
Nog steeds wordt het sap op deze wijze gebruikt voor oogonderzoek. Als ‚atrovent’ in de handel tegen asthma (spierverslappende werking).
Legende
Volgens de Grieken werden de levens der mensen beheerst door de drie schikgodinnen: Clotho, die de levensdraad spon, Lachesis, die de aan iedere mens toegemeten tijd langs de draad afmeet, en Atropos, de ‚onwrikbare’ of ‚onvermijdelijke’, de kleinste maar meest vreeswekkende der drie schikgodinnen: zij is het die de levensdraad der mensen doorknipt als hun tijd daar is.
De Griekse naam „huos-kuamos”, ‚bilzekruid’, komt van „hus”, ‚varken’, en „kuamos”, ‚boon’
De herkomst van de Nederlandse naam is onduidelijk; vergelijkbare namen zijn terug te vinden in Slavische talen.
Engels: henbane.
Grieks „kunoglòssos”, ‚met een tong als een hond’, van „kuòn”, ‚hond’, en ‚glòssa’, tong.
De textuur van het blad zou doen denken aan de tong van een hond.
Bevat een op curare lijkend vergif, dat het centrale zenuwstelsel verlamt. Dit verdwijnt bij correct langdurig drogen. Verder alkaloïden zoals cynoglossine, consolidine en een beetje inuline.
De plant ruikt naar rattenurine.
Geschiedenis
Werd al 7000 geleden op Syrische kleitabletten als artsenij genoemd.
In de penwortel zit een rode kleurstof, die door de Grieken al gebruikt zou zijn, onder meer voor het schminken. Verder bevat de plant alkaloïden (cynoglossine, consolidine, allantoïne), choline, slijmstoffen en looistoffen.
Naamgeving
„Anchusa” zou een Griekse plantennaam zijn die ‚rode kleurstof’ betekent; ik heb die echter niet kunnen vinden.
Bevat kankerverwekkende stoffen. Verder alkaloïden (cynoglossine, inuline, asparagine). Allantoïne.
Naamgeving
Ook heelkruid genoemd.
Gebruik
Allantoïne bevordert de groei van bindweefsel, botten, kraakbeen, en werkt dus wondhelend. De fijngewreven verse wortel werd uitwendig op wonden e.d. toegepast, en bevordert de epitheelvorming. Vroeger werden er ongelofelijke genezende krachten aan toegeschreven, tot zelfs het zetten en helen van botbreuken aan toe.