De stijlfiguur der ellipsꜛ
Een ellips is het weglaten van een deel van de zin.
Ellips kan eenvoudigweg een vorm van economie zijn: men stopt met spreken of schrijven zodra de bedoeling duidelijk is.
- Lukas 13:8-9a
- Hij antwoordde en zeide tot hem: Heer, laat hem nog dit jaar staan, ik zal er eerst nog eens omheen graven en er mest bij brengen, en indien hij in het komende jaar vrucht draagt, (dan is het goed,)
- Daniël 3:15
- Nu dan, indien gij bereid zijt, zodra gij het geluid van hoorn, fluit, citer, luit, harp, doedelzak en allerlei soort van muziekinstrumenten hoort u ter aarde te werpen en het beeld te aanbidden, dat ik gemaakt heb ‥ maar indien gij niet aanbidt, zult gij ogenblikkelijk in de brandende vuuroven geworpen worden; en wie is de god, die u uit mijn hand zou kunnen bevrijden?
Zeer algemeen is het weglaten wat elders al genoemd is.
- Genesis 1:29-30
- En God zeide: Zie, Ik geef u al het zaaddragend gewas op de gehele aarde en al het geboomte, waaraan zaaddragende vruchten zijn; het zal u tot spijze dienen. Maar aan al het gedierte der aarde en al het gevogelte des hemels en al wat op de aarde kruipt, waarin leven is, (geef Ik) al het groene kruid tot spijze; en het was alzo.
Bekend is ook de ellips waarbij alleen de voorwaarde genoemd wordt, en de hoofdzin ontbreekt „Als je dat nog eenmaal doet‥”. Van zulke zinnen valt in het Grieks niet te zeggen of de voorwaarde reëel of onwerkelijk is, omdat die informatie in de hoofdzin wordt aangegeven.
- Romeinen 9:22-23
- En als God nu, zijn toorn willende tonen en zijn kracht bekend maken, de voorwerpen des toorns, die ten verderve toebereid waren, met veel lankmoedigheid verdragen heeft; juist om de rijkdom zijner heerlijkheid bekend te maken over de voorwerpen van ontferming, die Hij tot heerlijkheid heeft voorbereid?
Ellips kan echter ook ontstaan als men iets bepaalds liever niet uitspreekt. Dat is de eufemistische ellips.
Soms kunnen beide redenen tegelijk een rol spelen, zoals bij de ellips van Jeremia.
- Jeremia 21:13a
- Zie, Ik zal u! die daar zetelt in het dal, rots in de vlakte!
- Jeremia 23:30a
- Daarom zie, Ik zal de profeten!
- Jeremia 23:31a
- zie, Ik zal de profeten!
- Jeremia 23:32a
- zie, Ik zal de profeteerders van leugenachtige dromen!
- Jeremia 50:31a
- Zie, Ik zal u, o Driestheid,
- Jeremia 51:25a
- Zie, Ik zal u! gij berg des verderfs,